تحقیقات بازار چیست؟ چگونه تحقیقات بازاریابی انجام دهیم؟

آیا تا به حال فکر کرده‌اید چرا برخی برندها همیشه در ذهن مشتریان ماندگارند و برخی دیگر خیلی زود فراموش می‌شوند؟ راز این موفقیت در شناخت درست بازار و رفتار مخاطبان نهفته است. اینجاست که تحقیقات بازاریابی به‌عنوان یکی از ابزارهای اصلی تصمیم‌گیری وارد عمل می‌شود.

با کمک پرسشنامه بازاریابی و روش‌های تحلیلی می‌توان اطلاعات دقیقی درباره نیازها و خواسته‌های مشتریان به ‌دست آورد و از طریق تحلیل رقبا، فرصت‌ها و تهدیدهای بازار را بهتر شناسایی کرد. این مسیر، راهی مطمئن برای توسعه هوشمندانه کسب‌وکار است.

تحقیقات بازار (Market Research) چیست؟

امروزه کسب‌وکارها برای موفقیت در بازار نیاز دارند تا رفتار و نیازهای مشتریان خود را دقیق‌تر بشناسند و با تحلیل داده‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای پیش رو را بهتر درک کنند. تحقیقات بازار این امکان فراهم می‌کند تا از طریق جمع‌آوری و بررسی اطلاعات مرتبط، استراتژی‌هایی کارآمدتر طراحی شود که هم نیازهای واقعی مشتریان را پاسخگو باشد و هم جایگاه برند را در رقابت‌های بازار مستحکم کند. به این ترتیب، تحقیقات بازار نقش مهمی در خلق ارتباط مؤثر میان محصول یا خدمات و مخاطبان هدف ایفا می‌کند.

پس به تعریف کلی تحقیقات بازار فرایندی است که در آن کسب‌وکارها اطلاعات مربوط به مشتریان، رقبا و شرایط بازار را جمع‌آوری و تحلیل می‌کنند. این کار به آن‌ها کمک می‌کند تا نیازهای واقعی مخاطبان را بشناسند و برای تولید یا بهبود محصولات و خدمات تصمیم‌گیری دقیقی انجام دهند.

چرا تحقیقات بازار اهمیت دارد؟

زمانی که کسب‌وکار تحقیقات بازار را به‌ درستی پیش ببرد، می‌تواند تشخیص دهد که مشتریان به چه اطلاعاتی نیاز دارند، از چه راهی خرید می‌کنند و چه عواملی روی انتخاب آن‌ها تأثیر می‌گذارد. تحقیقات بازاریابی باعث می‌شود شناخت دقیق‌تری از رفتار خریدار و موقعیت رقبا به ‌دست بیاید.

بیشنر بدانید: چطور با آنالیز رقبا درآمدمان را بیشتر کنیم؟

با انجام تحلیل بازار، شرکت‌ها می‌توانند فرصت‌های رشد را شناسایی کنند و برای چالش‌های احتمالی آماده شوند. این کار باعث می‌شود تصمیم‌گیری‌ها منطقی‌تر و ریسک‌ها کمتر شوند و در نتیجه مسیر موفقیت هموارتر گردد.

تحقیقات بازار چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

از شناسایی نیازهای پنهان مشتریان گرفته تا پیش‌بینی روندهای آینده، اهداف تحقیقات بازار به قدری گسترده و حیاتی هستند که می‌توانند سرنوشت یک شرکت را دگرگون کنند. این اهداف اعم از:

• فرصت‌ها را شناسایی می‌کند.
• ریسک‌ها را کاهش می‌دهد.
• بازاریابی بهبود می‌یابد.
• کسب و کار موردنظر از رقبا پیشی گرفته می‌شود.
• هدف‌گذاری دقیق‌تر انجام می‌شود.
• روند تصمیم‌گیری آسان می‌شود.

انواع تحقیقات بازار کدامند؟

تحقیقات بازار تنها یک مفهوم واحد نیست، بلکه شامل طیف وسیعی از رویکردها و روش‌هاست که هر کدام برای پاسخ به پرسش‌های خاصی طراحی شده‌اند. در ادامه، به بررسی انواع تحقیقات بازار می‌پردازیم تا درک بهتری از این موضوع پیدا کنید.

تحقیقات بازاریابی انواع مختلفی دارند که عبارت‌اند از:

1. تحقیقات اولیه (Primary Research)

تحقیقات اولیه یکی از روش‌های مستقیم تحقیقات بازار است که در آن اطلاعات به ‌صورت میدانی و از جامعه هدف جمع‌آوری می‌شود. در این روش داده‌ها به‌جای استفاده از منابع آماده، مستقیماً از افراد دریافت شده و به کسب‌وکارها کمک می‌کنند تا رفتار، نیاز و ترجیحات مشتریان را بهتر بشناسند.

استفاده از تحقیقات اولیه در Market Research برای شناخت بازار و تحلیل رقبا بسیار کاربردی است. این روش دید دقیق‌تری نسبت به وضعیت فعلی بازار می‌دهد و به تصمیم‌گیری‌های بازاریابی و توسعه محصولات کمک می‌کند.

2. تحقیقات ثانویه (Secondary Research)

تحقیقات ثانویه یکی دیگر از روش‌های مهم در Market Research است که در آن به‌جای جمع‌آوری مستقیم اطلاعات، از داده‌ها و منابع موجود استفاده می‌کنیم. این اطلاعات اغلب توسط سازمان‌ها، مؤسسات آماری یا پژوهش‌های منتشرشده در کتاب‌ها، مقالات و حتی ویدئوها تهیه می‌شوند.

با استفاده از تحقیقات ثانویه می‌توان بدون صرف هزینه و زمان زیاد، دید مناسبی نسبت به وضعیت بازار، عملکرد رقبا و روندهای جاری به ‌دست آورد. این روش برای تحلیل رقبا و برنامه‌ریزی استراتژیک نیز بسیار کاربردی است. همچنین به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا تصمیم‌های آگاهانه‌تری بگیرند.

روش‌های انجام تحقیقات بازار

روش‌های تحقیق بازار شامل تحقیقات کیفی و کمی است که در ادامه به آن‌ها پرداخته شده:

1. روش‌های کیفی (مصاحبه، گروه کانونی)

یکی از مهم‌ترین روش‌های تحقیقات بازار، تحقیق کیفی است. این نوع تحقیق زمانی به‌کار می‌رود که هدف، فهم عمیق‌تری از نگرش‌ها، تجربیات یا احساسات مشتریان باشد.

در تحقیقات کیفی، داده‌ها معمولاً از طریق مصاحبه‌های فردی یا تشکیل گروه‌های کانونی (Focus Group) به دست می‌آید. این روش می‌تواند هم در قالب تحقیقات اولیه و هم در قالب تحقیقات ثانویه انجام شود.

در روش‌های تحقیق بازار از نوع کیفی، تمرکز بر شنیدن صدای مخاطب و دریافت اطلاعات از فضای واقعی زندگی یا محیط کار افراد است. همچنین برای انتخاب نمونه‌ها از روش‌هایی مانند نمونه‌گیری گلوله‌برفی یا هدفمند استفاده می‌شود که بسته به گستردگی یا تخصصی بودن موضوع تعیین می‌گردد.

اگرچه گاهی تحلیل داده‌های آماری نیز با روش‌های کیفی صورت می‌گیرد؛ اما اصل بر تفسیر، مشاهده و دریافت بینش‌های عمیق است. این نوع به ما کمک می‌کند تا با شناخت دقیق‌تر دیدگاه مخاطبان، تصمیمات بهتری برای توسعه محصولات یا خدمات بگیریم.

2. روش‌های کمی (پرسشنامه، نظرسنجی)

در کنار تحقیقات کیفی، روش‌های کمی نیز از پایه‌های اصلی انواع روش‌های تحقیق بازار هستند. در این روش، داده‌ها بر پایه اعداد و تحلیل‌های آماری جمع‌آوری و تفسیر می‌شوند. هدف از تحقیقات کمی، دستیابی به نتایج دقیق و قابل اندازه‌گیری است.

در این سبک از روش‌های تحقیقات بازاریابی، اغلب از تکنیک‌هایی مانند پرسشنامه بازاریابی، فرم‌های نظرسنجی، تحلیل ترافیک وب‌سایت یا بررسی داده‌های شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌شود. ویژگی مهم این روش‌ها، قابل اعتماد بودن و قابل مقایسه بودن نتایج به دلیل کمی بودن آن‌ها است.

همچنین این داده‌ها اجازه می‌دهند تا با تحلیل روابط بین متغیرها، مسیر دقیق‌تری برای تعیین استراتژی‌های بازاریابی ترسیم کنید. در نهایت، روش‌های کمی تحقیقات بازار با تأکید بر عدد، مقایسه و تحلیل دقیق، نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های کسب‌وکارها ایفا می‌کنند.

مراحل انجام تحقیقات بازار موفق

داده‌محوری در بازاریابی مراحل مختلفی دارد که این مراحل عبارتند از:

1. تعریف هدف تحقیق

نخستین و مهم‌ترین گام در مراحل تحقیقات بازار، تعریف هدف تحقیق است. در این مرحله باید مشخص شود که دقیقاً به دنبال پاسخ به چه سؤالاتی هستیم و هدف اصلی ما از انجام این پژوهش چیست.

تعیین محدوده تحقیق، تدوین سوالات کلیدی و نوشتن فرضیات پایه، جزو کارهایی هستند که در این بخش انجام می‌شوند. در بازاریابی داده‌محور، هدف دقیق و شفاف باعث می‌شود که داده‌ها به ‌درستی تفسیر شده و نتایج قابل اتکا باشند.

2. تعیین روش تحقیق

در دومین مرحله از تحقیقات بازار، باید روش تحقیق مناسب انتخاب شود. این شامل انتخاب بین تحقیق کمی یا کیفی، مشخص کردن ابزارهای جمع‌آوری داده، تعیین روش نمونه‌گیری و طراحی فرایند مصاحبه یا نظرسنجی است.

انتخاب درست روش، تأثیر مستقیمی بر دقت و کیفیت اطلاعات دارد. به‌عنوان مثال، برای بررسی ترجیحات مصرف‌کنندگان می‌توان از مصاحبه‌های عمیق استفاده کرد، اما برای اندازه‌گیری سهم بازار باید به سراغ داده‌های آماری رفت.

3. طراحی پرسشنامه یا چارچوب جمع‌آوری داده

در این مرحله باید ابزارهای مشخصی برای جمع‌آوری اطلاعات طراحی شوند. طراحی پرسشنامه آنلاین، چک‌لیست‌های مصاحبه، فرم‌های نظرسنجی یا الگوهای مشاهده دقیقاً همان چارچوب‌هایی هستند که داده‌های تحقیق را به‌ صورت هدفمند جمع‌آوری می‌کنند.

در مراحل تحقیقات بازار، این مرحله پل ارتباطی میان فرضیات تحقیق و داده‌های واقعی است. در تحقیقات بازاریابی، طراحی مناسب این ابزارها باعث می‌شود اطلاعات مفید و قابل تحلیلی به‌ دست آید.

4. جمع‌آوری داده

اکنون زمان اجرای عملیات میدانی و جمع‌آوری داده رسیده است. این مرحله از تحقیقات میدانی می‌تواند شامل توزیع پرسشنامه‌ها، انجام مصاحبه‌ها، مشاهده رفتار مصرف‌کنندگان، تست محصول یا استفاده از منابع داده‌های ثانویه باشد.

در این گام از مراحل تحقیقات بازار، دقت در گردآوری اطلاعات اهمیت زیادی دارد؛ زیرا کیفیت داده‌های اولیه مستقیماً بر موفقیت بازاریابی داده‌محور تأثیر می‌گذارد.

5. تحلیل داده و نتیجه‌گیری

آخرین مرحله از تحقیقات بازار، تحلیل داده و نتیجه‌گیری است. در این بخش اطلاعات جمع‌آوری شده به صورت عددی (در تحقیقات کمی) یا تفسیری (در تحقیقات کیفی) تحلیل می‌شوند. ابزارهایی مانند تحلیل آماری، تحلیل خوشه‌ای یا تحلیل محتوای کیفی به‌کار می‌روند تا الگوها و روابط پنهان در داده‌ها آشکار شوند.

این تحلیل‌ها به تصمیم‌گیران کمک می‌کند تا استراتژی‌هایی مؤثر، مبتنی بر داده و واقعی تدوین کنند. نتیجه‌گیری نهایی نیز باید بر اساس اهداف اولیه تحقیق بوده و پاسخ روشنی به سؤالات اصلی ارائه دهد.

ابزارهای کاربردی در تحقیقات بازار

در تحقیقات بازار ابزارهای متنوعی وجود دارد که تعدادی از بهترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:

• ابزار Glimpse: ابزار Glimpse یکی از ابزارهای نظرسنجی و نوآورانه در تحقیقات بازاریابی است که با تکیه بر هوش مصنوعی، امکان شناسایی سریع ترندها و گرایش‌های نوظهور را فراهم می‌کند. این ابزار برای تیم‌های مارکتینگ مفید است که نیاز به بینش سریع و به‌روز دارند. Glimpse درMarket Research به تحلیل داده‌های آنلاین و پیش‌بینی تغییرات رفتار مصرف‌کننده کمک می‌کند.
• ابزار Statista: این ابزار یکی از معروف‌ترین منابع برای دسترسی به داده‌های آماری در تحقیقات بازار است. این وب‌سایت، داده‌ها را از منابع معتبر جمع‌آوری کرده و به صورت نمودار و اینفوگرافیک ارائه می‌دهد تا تحلیل بازار برای محققان آسان‌تر شود.
• ابزار Census Bureau: این ابزار منبعی رایگان برای جمع‌آوری داده‌های جمعیت‌شناسی در ایالات متحده است. این ابزار به کاربران اجازه می‌دهد اطلاعاتی مانند سن، درآمد، شغل و محل زندگی افراد را فیلتر و تحلیل کنند. این داده‌ها برای هدف‌گذاری دقیق مشتریان و تحلیل بازارهای منطقه‌ای بسیار مفید است.
• ابزار Tableau: این ابزار پیشرفته تجسم داده است که در تحقیقات و تحلیل داده‌های مشتری کاربرد فراوان دارد. این ابزار به کاربران اجازه می‌دهد تا داده‌ها را از منابع مختلف جمع‌آوری کرده و آن‌ها را به صورت داشبوردهای تعاملی نمایش دهند.
• ابزار Paperform: این ابزار کاربردی، ابزاری مناسب برای طراحی و اجرای نظرسنجی‌های آنلاین است. این ابزار به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا با پرسیدن سؤالات هدفمند از مشتریان، نیازها و ترجیحات آن‌ها را به‌ صورت مستقیم شناسایی کنند.
• ابزار Claritas MyBestSegment: این ابزار اطلاعات ارزشمندی در مورد سبک زندگی، رفتار مصرف‌کننده و ویژگی‌های جمعیت شناختی مناطق مختلف ارائه می‌دهد. ابزار Claritas MyBestSegment در Market Research برای تحلیل عمیق طراحی پرسونا و تدوین استراتژی بازاریابی بسیار کاربردی است. 

بیشتر بخوانید: Customer Acquisition یا جذب مشتری چیست؟ | ۸ استراتژی طلایی بازاریابی برای رشد فروش

• ابزار Typeform: این ابزار یک فرم‌ساز حرفه‌ای و کاربرپسند برای اجرای نظرسنجی‌های تعاملی در تحقیقات بازار است. این ابزار با طراحی جذاب و قابلیت بهینه‌سازی برای موبایل، نرخ مشارکت بالایی را در نظرسنجی‌ها تضمین می‌کند.

نمونه موردی

شرکت X که در زمینه تولید پودر ماشین لباسشویی فعالیت داشت، برای درک دلیل موفقیت بیشتر برند رقیب (Y) با ما تماس گرفت. در حالی که X محصولات متنوعی ارائه می‌داد، برند Y تنها یک محصول داشت اما سهم بازار آن بالاتر بود.

برای یافتن پاسخ، از روش نشست متمرکز گروهی (Focus Group) استفاده کردیم. سه گروه از مصرف‌کنندگان با تجربه‌های متفاوت درباره دو برند، در جلساتی شرکت کردند و دیدگاه‌های خود را بیان نمودند. نتایج نشان داد دلایلی مانند حس نوستالژی، سادگی در انتخاب و کاربرد خاص محصول Y (مثلاً برای شستن پرده) در ترجیح آن برند مؤثر بوده‌اند.

در نهایت، شرکت X با تکیه بر یافته‌های این تحقیق، استراتژی‌های تولید و تبلیغات خود را اصلاح کرد و توانست جایگاه بهتری در بازار کسب کند. این مطالعه نشان می‌دهد که تحقیقات بازار چطور می‌تواند به تصمیم‌گیری دقیق‌تر و رشد واقعی برندها کمک کند.

مشکلات رایج در تحقیقات بازار و نحوه اجتناب از آن‌ها

دنیای تحقیقات بازار، با وجود اهمیت فوق‌العاده‌اش در موفقیت کسب‌وکارها، خالی از چالش نیست. با شناخت این مشکلات و آشنایی با راه‌های جلوگیری از آن‌ها، می‌توانید تحقیقاتی دقیق‌تر و قابل اعتمادتر داشته باشید که واقعاً به رشد کسب‌وکارتان کمک کند.

• هزینه‌های بالا: اجرای تحقیقات بازار به‌ویژه زمانی که نیاز به جمع‌آوری داده مشتری در سطح وسیع باشد، بسیار پرهزینه است. استفاده از روش‌های ترکیبی یا نمونه‌گیری هدفمند می‌تواند هزینه‌ها را کاهش دهد.
• زمان‌بر بودن فرایند: جمع‌آوری، پردازش و تحلیل داده‌ها زمان زیادی می‌برد. تعیین بازه زمانی مشخص و استفاده از ابزارهای دیجیتال می‌تواند زمان انجام تحقیقات را مدیریت‌پذیرتر کند.
• محدودیت در دسترسی به داده‌های دقیق: در برخی بازارها، داده‌های قابل‌اعتماد کمی وجود دارد. بهره‌گیری از منابع داده مکمل یا تحقیقات کیفی مثل مصاحبه می‌تواند این ضعف را جبران کند.
• نمونه‌گیری نادرست: انتخاب نمونه غیردقیق باعث می‌شود نتایج به کل بازار قابل تعمیم نباشند. تعریف درست جامعه هدف و استفاده از روش‌های آماری مناسب از بروز این خطا جلوگیری می‌کند.
• پاسخ‌های نادرست یا ناقص شرکت‌کنندگان: برخی افراد ممکن است اطلاعات اشتباه داده یا به سؤالات پاسخ ندهند. طراحی پرسش‌های واضح و استفاده از مشوق‌های منطقی می‌تواند مشارکت را افزایش دهد.
• تفسیر اشتباه داده‌ها: تحلیل نادرست ممکن است منجر به برداشت‌های غلط شود. بهره‌گیری از تحلیل‌گران با تجربه و بازبینی داده‌ها توسط چند نفر باعث کاهش خطا می‌شود.

پیش از تصمیم‌گیری، بازار را با دقت بشناسید!

تحقیقات بازار نقش کلیدی در شناخت عمیق‌تر نیازها و خواسته‌های مشتریان دارد و به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا با جمع‌آوری داده مشتری به تصمیم‌های هوشمندانه‌تر برسند. این فرایند، پایه‌ای قوی برای تحلیل بازار فراهم می‌کند و مسیر رشد و توسعه محصولات و خدمات را هموار می‌سازد. هر کسب‌وکاری که قصد دارد در دنیای رقابتی امروز موفق باشد، باید به این ابزار ارزشمند توجه ویژه‌ای داشته باشد.

نظر شما درباره اهمیت تحقیقات بازاریابی و تأثیر آن در پیشرفت کسب‌وکارتان چیست؟ خوشحال می‌شویم تجربیات و دیدگاه‌های خود را با ما به اشتراک بگذارید. همچنین، اگر به دنبال راهی ساده و مؤثر برای راه‌اندازی کسب‌وکار آنلاین خود هستید، سایت ساز پرتال می‌تواند همراه مطمئنی در مسیر تحلیل بازار و توسعه تجارت شما باشد. برای راهنمایی بیشتر می‌توانید با شماره 68125-021 داخلی 2 تماس بگیرید تا کارشناسان ما مهربانانه در خدمت شما باشند

سؤالات متداول

• تفاوت بین تحقیقات اولیه و ثانویه چیست؟
  

تحقیقات ثانویه در استفاده از داده‌ها و منابع منتشرشده مانند گزارش‌ها، مقالات و آمار دولتی خلاصه می‌شود. سریع و ارزان است اما امکان دارد دقیق نباشد. در مقابل تحقیقات اولیه با جمع‌آوری مستقیم داده از جامعه هدف با ابزارهایی مثل پرسشنامه، مصاحبه یا گروه کانونی تعریف می‌شود. ضمن اینکه بیشتر متمرکز و قابل سفارشی‌سازی است.

• تحقیقات بازار چه مزایایی برای کسب‌وکارها دارد؟

تحقیقات بازار به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا رفتارها، نیازها و ترجیحات مشتریان را بهتر بشناسند، رفتار رقبا را تحلیل کنند، درک درستی از تقاضا و اندازه بازار داشته باشند و بر اساس داده‌های واقعی و شناسایی فرصت‌ها و ریسک‌ها تصمیم بگیرند. این روند باعث بهبود محصول، افزایش رضایت مشتری و در نهایت رشد فروش و سهم بازار می‌شود.

• چگونه می‌توان از داده‌های جمع‌آوری شده در تحقیقات بازار به بهترین شکل استفاده کرد؟

داده‌های به ‌دست آمده باید به ‌صورت دقیق تحلیل شوند تا روندها و الگوهای رفتاری مشتریان شناسایی شود. این تحلیل بازار کمک می‌کند تا کسب‌وکارها استراتژی بازاریابی خود را بهینه کرده و پیام‌های هدفمندتری ارائه دهند.

• چه زمانی باید تحقیق بازار انجام دهیم؟

تحقیقات بازار معمولاً در شرایط اعم از کمبود یا عدم قطعیت اطلاعات در تصمیم‌گیری، از دست دادن سهم بازار یا نزدیک شدن به بحران مشتریان،بررسی بازار جدید یا قبل از عرضه محصول جدید و نیاز به داده برای ادغام، خرید یا سرمایه‌گذاری ضروری است.

• تحقیقات بازار چقدر زمان می‌برد و چه عواملی روی مدت زمان آن تأثیر می‌گذارند؟

مدت زمان تحقیقات بازار به گستردگی پروژه، روش‌های جمع‌آوری داده مشتری و تحلیل بازار بستگی دارد. تحقیقات گسترده و دقیق زمان بیشتری می‌طلبد، در حالی که تحقیقات سریع‌تر با ابزارهای آنلاین می‌تواند در مدت کوتاه‌تری انجام شود. انتخاب روش مناسب باید با توجه به هدف و منابع کسب‌وکار انجام شود.

• چه ابزارهایی برای انجام تحقیقات بازار وجود دارد و کدام‌یک مناسب کسب‌وکار من است؟

ابزارهای متنوعی مانند نظرسنجی‌های آنلاین (Typeform، Paperform)، تحلیل داده‌های آماری (Statista، Tableau) و روش‌های کیفی مانند نشست‌های متمرکز گروهی وجود دارد.