مالیات چیست و چند نوع مالیات داریم؟

هر فردی در جامعه موظف است به ازای دریافت خدمات و امکانات، مالیات پرداخت کند. این مالیات می‌تواند مالیات غذا باشد یا مالیاتی که هر ماه در ازای حقوق دریافتی پرداخت می‌کنید. اما در این بین افراد و مشاغلی هستند که از پرداخت مالیات معاف شده‌اند. مهم‌ترین سؤال در این بخش این است که چه کسانی مشمول پرداخت مالیات و چه کسانی معاف از مالیات هستند.

در ادامه این مقاله می‌خواهیم به طور کامل انواع مالیات در ایران و سایر کشورها، مشاغل معاف و مشمول مالیات و عوامل تأثیرگذار در مالیات پرداختی را بررسی کنیم. با ما در ادامه همراه باشید.

مالیات چیست؟

مالیات یک هزینه اجباری است که مردم یک جامعه باید به یک نهاد دولتی پرداخت کنند. نرخ مالیات یک کشور هم با کشور دیگر متفاوت است. حکومت هزینه دریافتی از مالیات را صرف امور عمومی و خدماتی مثل امنیت جامعه، جاده سازی، ساخت مدارس، ساخت فضای سبز و... می‌کند.

مالیات از دیدگاه اقتصاد به هزینه‌هایی گفته می‌شود که از طرف مردم به بخش دولتی (بدون تعریف محل هزینه کرد مشخص) پرداخت شده باشد. در این تعریف هزینه مربوط به خدمات رفاهی شهر یا جریمه رانندگی، مالیات محسوب نمی‌شود.

از زمان‌های قدیم بعد از یک‌جانشینی انسان‌ها، مردم موظف به پرداخت مالیات شدند. در دنیای امروزی نیز همه افراد جامعه باید هر ساله مالیات مشخصی به دولت بپردازند. اما با توجه به نوع مالیات، نرخ مالیات پرداختی هم متفاوت است. برخی از درآمدها معاف از مالیات و برخی دیگر مشمول مالیات هستند. حتی درصد دریافت مالیات از افراد هم متفاوت است.

چرا باید مالیات پرداخت کنیم؟

همه ما یک بار از خودمان در مورد چرایی پرداخت مالیات سؤال کرده‌ایم. اینکه دولت پول حاصل از مالیات را در کجا خرج می‌کند و چرا مردم موظف به پرداخت مالیات هستند؟ هزینه دریافتی از بابت مالیات صرف فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و رفاهی در کشور می‌شود.

به‌عنوان مثال ایجاد شغل، ساخت اماکن تفریحی، حفظ امنیت در کشور، توسعه اقتصاد و... از اهداف مهم دریافت مالیات سالیانه است. از طرف دیگر سرمایه لازم برای مدیریت کشور نیز از طریق مالیات فراهم می‌شود.

انواع مالیات در کشور ایران

در کشورهای مختلف مانند قوانین گوناگونی که وجود دارد، قوانینی هم برای انواع مالیات تعریف شده است. در کشور ایران نیز بعد از تصویب قانون مالیات در سال 1345، شاهد تغییرات و اصلاحات زیادی در بندهای مختلف قانون بوده‌ایم. قانون مالیات در 5 باب و 282 ماده تدوین شده است.

با پیشرفت تکنولوژی و اضافه شدن کسب و کارهای جدید به سیستم کشور، قانون مالیات همچنان تغییر و تحول پیدا می‌کند. در هر حال انواع مالیات در کشور ایران به دو دسته مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم طبقه بندی می‌شود.

1- مالیات مستقیم

شما به عنوان شهروند یک کشور دارائی و درآمد مشخصی دارید. بر همین اساس باید بخشی از درآمد و دارایی خود را به دولت پرداخت کنید. اما میزان و مبنای مالیات با توجه به اینکه مودی در کدام گروه قرار می‌گیرد، متفاوت است. مالیات مستقیم به دو دسته کلی، مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد تقسیم بندی می‌شود.

الف. مالیات بر دارایی

اولین بخش مربوط به ثروت و دارایی شهروندان است. مالیات بر دارایی می‌تواند نسل به نسل به مودیان رسیده باشد. به‌عنوان‌مثال منزل، خودرو، مستغلات و... در این دسته قرار می‌گیرند. دولت می‌تواند به دو طریق از دارایی اشخاص سهم داشته باشد:

• مالیات بر ارث: بخشی از اموال شهروندان بعد از فوت به دولت و بخش دیگر به ورثه می‌رسد. نرخ مالیات دولت از سه دسته بندی وراث شامل وارث درجه یک (همسر، والدین، نوه) 5 تا 35 درصد، وراث درجه دو (خواهر، برادر، ‌فرزندان خواهر و برادر) 15 تا 45 درصد، وراث درجه سه (دایی، خاله، عمو) 35 تا 65 درصد است.
• مالیات بر تمبر: اشخاص برای صدور و باطل کردن تمبر باید مالیات پرداخت کنند. به‌عنوان مثال صدور پروانه کسب، گواهینامه رانندگی، دانش نامه یا دریافت دسته چک مشمول مالیات می‌شود.

ب. مالیات بر درآمد

مودیان مالیاتی به ازای درآمد کسب شده خود باید به صورت مستقیم مالیات پرداخت کنند. میزان Tax شهروندان به نسبت درآمد به 6 دسته تقسیم بندی می‌شود:

• مالیات بر درآمد حقوق: این نوع مالیات جزو مالیات‌های تکلیفی محسوب می‌شود که پرداخت آن به عهده کارفرما است. درآمد ناشی از حقوق (مزد، مقرری و حقوق دریافتی) و مزایا بعد از کسر بخشودگی و کسور، مشمول مالیات می‌شود.
• مالیات بر درآمد مشاغل: درآمد افراد حقیقی که در حوزه خدماتی، پزشکی و تجاری فعالیت می‌کنند در این دسته قرار می‌گیرد. البته با توجه به نوع شغل، در سه دسته بندی قرار می‌گیرید. درصد مالیات در هر گروه نیز متفاوت است.

افراد حقیقی با درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات در مشاغل گروه اول (درآمد بیش از 55 میلیارد ریال)، مشاغل گروه دوم (درآمد بیش از 18 میلیارد ریال) و مشاغل گروه سوم (درآمد کمتر از مشاغل اول و دوم) قرار می‌گیرند.

نکته: نرخ مالیات بر درآمد مشاغل برای درآمدهای تا سقف 50 میلیون تومان 15٪، درآمدهای بین 50 میلیون تومان تا 100 میلیون تومان 20٪ و مبالغ بیشتر شامل 25٪ است.

• مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی: تمام اشخاص حقوقی (مثل شرکت‌های ثبت شده در اداره ثبت و شرکت‌ها و مؤسسات وابسته به دولت با مجوز فعالیت اقتصادی) که در قالب شرکت‌های تجاری درآمد دارند، در این طبقه بندی قرار می‌گیرند. نرخ مالیات اشخاص حقوقی 25 درصد است. البته نرخ مالیات اشخاص حقوقی اگر پروانه بهره برداری برای فعالیت‌های تولیدی داشته باشند، کاهش پیدا می‌کند.
• مالیات بر درآمد کشاورزی: تمام مشاغل تولید کننده محصولات کشاورزی از پرداخت مالیات معاف هستند. مشاغلی مثل کاشت و برداشت محصول، پرورش زنبور، ‌ماهیگیری، باغداری، دامپروری، پرورش ماهی، پرورش کرم ابریشم و... در این دسته قرار می‌گیرند.

• مالیات بر درآمد اتفاقی: هر پولی که به صورت نقدی یا غیر نقدی به صورت مجانی از روش‌های معاملاتی با ارزش غیر واقعی یا جایزه برای افراد حقیقی یا حقوقی کسب شده باشد، در این دسته قرار می‌گیرد.

نرخ مالیات درآمدهای اتفاقی برای مبلغ زیر 200 میلیون تومان، 15%؛ از 200 میلیون تومان تا 400 میلیون تومان 20% و برای مبالغ بیشتر از 400 میلیون تومان 25% است. البته این درآمد در موارد خاص مثل کمک به سازمان‌های خیریه، جنگ زدگان، آتش سوزی و... مورد بخشودگی قرار می‌گیرد.

• مالیات بر درآمد املاک: میزان درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی از واگذاری حقوق خود نسبت به املاک در ایران، بعد از کسر معافیت، مشمول پرداخت مالیات بر عملکرد ملک می‌شود. مالیت بر درآمد ملک به سه بخش اجاره ملک، خرید و فروش ملک و مستغلات خارج از سکنه تقسیم بندی می‌شود.

اگر تنها منبع درآمد شما از اجاره ملک کمتر از درآمد مشخص شده در بودجه کشور باشد، شامل معافیت مالیاتی می‌شوید. 25 درصد از درآمد اجاره ملک به هزینه استهلاک مربوط می‌شود و مالیات از مابقی درآمد شما خواهد بود.

نکته: اگر واحدهای مسکونی واقع در شهرهای زیر 100 هزار نفر جمعت در هر سال مالی بیش از 120 روز خالی از سکنه باشد، صاحب خانه باید مالیات بر خانه‌های خالی پرداخت کند.

2- مالیات غیر مستقیم

مالیات غیر مستقیم به هزینه‌ای گفته می‌شود که دولت به صورت غیر مستقیم از مردم دریافت می‌کند. این نوع مالیات بدون اینکه خودتان بدانید در زمان خرید اجناس، رفتن به رستوران و... از شما دریافت می‌شود.

• مالیات بر حقوق و عوارض گمرکی: مالیات واردات و صادرات کالا از شرکت‌های فعال در این حوزه دریافت می‌شود. هدف از این قانون، حمایت از کالاهای داخلی و درآمدزایی دولت است. مهم‌ترین نوع عوارض حقوق و عوارض گمرکی مربوط به واردات خودرو و سود بازرگانی است.
• مالیات بر مصرف: مصرف برخی از کالاها مانند دخانیات، نوشابه‌های غیرالکلی، خاویار، فرآورده‌های نفتی و... مشمول مالیات می‌شود.
• مالیات بر ارزش افزوده (Value-Added Tax): تقریباً اکثر کالاها و خدمات شامل مالیات بر ارزش افزوده هستند. از زمان آغاز تولید، عرضه و مصرف کالا یک هزینه به کالا اضافه شده و در آخر به عنوان ارزش افزوده دریافت می‌شود. به عنوان مثال مالیات کالاها و خدمات کسب و کارهای اینترنتی مشمول مالیات ارزش افزوده 10٪ خواهد شد.

اشخاص مشمول مالیات در ایران

همه افراد جامعه بخشی از مالیات را در طول زندگی خود پرداخت می‌کنند. به‌عنوان مثال مالیات بر ارزش افزوده کالاها همیشه بخشی از زندگی ما هستند. اما 5 گروه خاص باید مالیاتی بیشتر از مالیات‌های معمول در جامعه بپردازند:

• اشخاص حقیقی و حقوقی که صاحب اموال و املاک در ایران هستند.
• اشخاص حقیقی مقیم ایران که در داخل یا خارج از کشور کسب درآمد می‌کنند.
• اشخاص حقیقی ایرانی مقیم خارج که در ایران کسب درآمد می‌کنند.
• اشخاص حقوقی ایرانی (مؤسسات، شرکت‌ها و...) که در ایران یا خارج از کشور کسب درآمد می‌کنند.
• اشخاص حقیقی یا حقوقی غیر ایرانی که از خدمات، امتیازات و سایر حقوق شهروندی برخوردار هستند.

اشخاص معاف از مالیات در ایران

هر حکومتی برای حمایت از فعالیت‌های اقتصادی کشور، به فعالان این حوزه امتیازات خاصی می‌دهد. کشور ایران نیز در این جهت گروه‌های خاصی از کسب و کار را از پرداخت مالیات معاف کرده است. طبق ماده 2 قانون مالیات‌های مستقیم 4 گروه از پرداخت مالیات معاف هستند. این 4 گروه شامل:

• وزارتخانه‌ها و مراکز دولتی
• شهرداری و دهیاری
• دستگاه‌هایی با دریافت بودجه از دولت
• بنیادهای تحت پوشش نهاد رهبری و انقلاب اسلامی

نکته: اشخاصی که فعالیت‌های فرهنگی و هنری انجام می‌دهند، اشخاص در مناطق آزاد که فعالیت اقتصادی دارند و شرکت‌های دانش بنیان و فناور در محل پارک‌های علم و فناوری در صورت انجام تکالیف مالیاتی از پرداخت مالیات معاف هستند.

عوامل تأثیر گذار در میزان مالیات

همه افراد جامعه مالیات یکسانی به دولت پرداخت نمی‌کنند. عوامل تأثیرگذار زیادی در میزان پرداخت مالیات افراد حقیقی و حقوقی وجود دارد. از میزان درآمد گرفته تا نوع کسب و کار و... می‌تواند باعث افزایش یا کاهش مالیات شود.

اما در این بین 3 عامل نقش مهمی در تعیین میزان مالیات دارند.

1- مبنای مالیات: میزان مالیات افراد بر اساس مقدار درآمد یا دارائی آن‌ها است.

2- نرخ مالیات: درصدی از مبنای مالیات که با توجه به قوانین محاسبه می‌شود.

3- مبلغ مالیات: هزینه نهایی که مودیان مالیاتی پرداخت می‌کنند. این مبلغ در هر کشور می‌تواند متفاوت باشد.

صاحبان وب سایت فروشگاهی در زمان فروش محصول باید هزینه مالیات ارزش افزوده را روی محصول محاسبه کنند. اگر سایت خودتان را با سایت ساز و فروشگاه ساز پرتال ساخته باشید، می‌توانید به راحتی نرخ ارزش افزوده محصولات را به صورت کلی تعیین کنید. همچنین، می‌توانید مالیات هر کالا را به صورت تکی در زمان اضافه کردن صفحه محصول، محاسبه و نرخ آن را وارد کنید.

از طرف دیگر ساخت و راه اندازی سایت در دسته هزینه‌های قابل قبول مالیاتی قرار می‌گیرد که هزینه آن از مالیات سالانه شما کسر می‌شود. اگر به دنبال افزایش فروش و درآمد خود هستید، درنگ نکنید و همین حالا سایت بسازید. فرقی نمی‌کند که کسب و کار خدماتی دارید یا فروشگاهی. با پرتال در کمتر از 10 دقیقه و بدون نیاز به دانش فنی سایت بسازید.

ساخت سایت با تست رایگان ۷ روزه

وظایف مودیان مالیاتی

اگر شما طبق قانون مالیاتی کشور به عنوان یک مودی مالیاتی شناخته می‌شوید، باید از وظایف خود به خوبی مطلع باشید. به عنوان مثال شما باید برای رسیدگی به پرونده مالیاتی خود مخارج و درآمدهای روزانه، ماهانه و سالانه را لیست کرده باشید.

عموماً حسابداران شرکت‌ها یا کسب و کارها 3 وظیفه مهم در زمینه مالیات دارند:

1- تنظیم اظهارنامه مالیاتی:

اظهارنامه مالیاتی چیست؟ مهم‌ترین سؤالی که اشخاص حقیقی و حقوقی در پایان هر سال مالی با آن روبرو هستید، تنظیم اظهارنامه و ارسال آن به سازمان امور مالیاتی کشور است. برای ارسال اظهارنامه باید فرم‌های دیجیتال مربوط به آن را پر کنید.

در صورتی که فعالیت اقتصادی داشته باشید و اظهارنامه مالیاتی را به موقع ارسال نکنید، سازمان مربوطه آن را برای شما ارسال می‌کند. در این زمان کار شما برای اثبات معافیت‌های مالیاتی سخت‌تر خواهد بود.

2- مشخص کردن هزینه های قابل قبول:

برخی از هزینه‌های کسب و کارها به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی از میزان مالیات پرداختی کم می‌شوند. این هزینه‌ها شامل:

• هزینه اجاره محل کار و تجهیزات
• هزینه خرید تجهیزات و لوازم بهره برداری
• هزینه آموزش
• هزینه کارکنان و مزایا
• هزینه استخدام مشاور
• و...

از دیگر وظایف مودی مالیاتی نیز می‌توان به ارائه دفاتر و اسناد مالی و اعلام تغییراتی مثل محل سکونت اشاره کرد.

بیشترین نرخ مالیات در کشورهای مختلف

همان طور که در ابتدای مقاله هم گفتیم، میزان پرداختی مالیات در کشورهای جهان یکسان نیست. برخی کشورها مثل آمریکا و قطر در لیست کشورهایی با کمترین میزان پرداختی مالیات هستند؛ برخی دیگر نیز بیشترین درصد مالیات را از مردم خود دریافت می‌کنند.

اگر قصد مهاجرت داشته باشید و بخواهید کیفیت زندگی بالایی تجربه کنید، ابتدا باید میزان درآمد و مالیات هر کشور را بررسی کرده باشید. به‌عنوان مثال برخی کشورهای جهان نزدیک به 50٪ درآمد شهروندان را به عنوان مالیات دریافت می‌کنند. این 17 کشور در دسته کشورهایی با بیشترین میزان مالیات بر درآمد در سال 2024 هستند:

1. ساحل عاج
2. فنلاند
3. ژاپن
4. دانمارک
5. اتریش
6. سوئد
7. آروبا
8. بلژیک
9. اسرائیل
10. اسلونی
11. هلند
12. پرتغال
13. آلمان
14. لوکزامبورگ
15. ایرلند

فرار مالیاتی چه عواقبی دارد؟

فرار مالیاتی در همه کشورهای جهان با نظارت شدیدی روبرو است و عواقب سختی شامل حال شخص یا شرکت متخلف می‌شود. متخلف در قدم اول مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرد. بعد از آن جریمه‌ای به عنوان بدهی قانونی از اشخاص دریافت می‌شود. به ازای هر ماه دیرکرد در ارائه اظهارنامه نیز 2.5 درصد به مالیات شخص اضافه می‌شود.

فردی که فرار مالیاتی داشته است تا مدت زمان مشخصی سلب حقوق می‌شود. به‌عنوان مثال ممکن است ممنوع‌الخروج یا ممنوع‌المعامله شود. از طرف دیگر عدم پرداخت مالیات پیامدهای اجتماعی زیادی هم برای افراد دارد.

در پایان بدانید

در این مقاله به صورت ساده و قابل فهم موضوع مالیات، انواع مالیات و نحوه پرداخت این هزینه به دولت را برایتان توضیح داده‌ایم. همچنین، در سری مقالات مربوط به مالیات، به صورت جزئی مباحث مهم مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی را توضیح داده‌ایم.

اگر صاحب کسب و کار یا فروشگاه اینترنتی هستید، این مقالات حسابی به درد شما می‌خورد. اگر سؤال یا نظری در خصوص مالیات دارید، در بخش دیدگاه‌ها منتظر نظرات ارزشمند شما هستیم.

سؤالات متداول

• مفهوم مالیات چیست و چه کاربردی دارد؟

مالیات یک هزینه اجباری است که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از مردم دریافت می‌شود. اشخاص حقیقی و حقوقی به ازای درآمد و دارایی باید به دولت هزینه پرداخت کنند.

• چند نوع مالیات داریم؟

در ایران دو نوع مالیات داریم. مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم که هر یک چند زیر مجموعه دارد. در مقاله به طور کامل انواع مالیات را معرفی کرده‌ایم.

• مالیات بر مجموع درآمد چیست؟

یکی از مهم‌ترین انواع مالیات، مالیات بر درآمد است. این درآمد می‌تواند شامل املاک، حقوق، مشاغل و... باشد. این نوع مالیات به صورت درصدی از سود فعالیت به جز معافیت‌ها از اشخاص حقیقی و حقوقی دریافت می‌شود.

• نرخ مالیاتی چیست؟

نرخ مالیاتی یکی از فاکتورهای تأثیرگذار در میزان مالیات پرداختی است. منظور از نرخ مالیاتی، درصدی است که به عنوان مبنای پرداخت مالیات توسط قانون رسمی کشور تعیین شده است. این نرخ به صورت نرخ تناسبی، نرخ تصاعدی و نرخ تنازلی محاسبه می‌شود.

• تبصره 100 مالیات چیست؟

طبق این تبصره سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند برخی مشاغل را از انجام برخی تکالیف مثل ارائه اظهارنامه مالیاتی معاف کند.

• مالیات بر فروش چیست؟

مالیات بر فروش نوعی از مالیات غیرمستقیم است که به عنوان هزینه فروش کالا پرداخت می‌شود.

• انواع مالیات در جهان چیست؟

انواع مالیات بانکی در جهان شامل مالیات بر درآمد (Income Tax)، مالیات شرکتی (Corporate Tax)، مالیات بر عایدی سرمایه (Capital gains)، مالیات بر دارایی (Property tax)، مالیات بر ارث (Inheritance) و مالیات فروش (Sales tax) است.

• مالیات بانک چیست؟

هر بار که به صورت کارت به کارت یا با درگاه پرداخت هزینه‌ای پرداخت می‌کنید، مبلغی به عنوان مالیات تراکنش بانکی از حساب شما کسر می‌شود.

• دادرسی مالیاتی چیست؟

دادرسی مالیاتی به فرایندی گفته می‌شود که مودی طی مدت زمان مشخص حق اعتراض به مبلغ درج شده در برگه تشخیص مالیاتی را دارد. از طرف دیگر می‌توانید در این زمان نحوه پرداخت مالیات را مشخص کنید.